Zelf genezen door vrede te bouwen voor iedereen

De oorlog in Somalië eiste het leven van haar vader en haar zus. Toch vond Ilwad Elman, samen met haar moeder, de kracht om met Elman Peace een organisatie uit te bouwen die werk maakt van vrede in Somalië en daarbuiten. “We doen voort om hen te eren. Onszelf ten dienste stellen is genezend voor ons.” Elman Peace kreeg de KBS Afrika Prijs voor die inspanningen.

De burgeroorlog in Somalië de afgelopen decennia dwong Elman Peace constant te blijven evolueren. Maar hun missie is onveranderd gebleven: werken aan vrede in een land getekend door conflict. Bij Elman Peace beseffen ze dat diepgaande veranderingen nodig zijn, lang nadat de strijdende partijen de wapens hebben neergelegd.

“Vrede is zoveel meer dan de wapens die zwijgen”, zegt Ilwad Elman, die aan het hoofd staat van de ngo samen met haar moeder, algemeen directeur Fartuun Adan. “Er zijn zoveel elementen die een omgeving creëren waarin de vrede gestimuleerd wordt en kan bloeien, in mensen zelf en in de samenleving.”

Hun holistische en gemeenschapsgerichte aanpak – inclusief onderwijs, vorming, psychosociale hulp, empowerment, samenwerking en monitoring – oogst veel lof. Ze kunnen nu de tweejaarlijkse KBS Afrika Prijs toevoegen aan dit palmares. Elman Peace krijgt deze erkenning voor hun strijd voor sociale rechtvaardigheid en mensenrechten door vrede te bevorderen, leiderschap te cultiveren en mensen in de rand van de samenleving, vooral jongeren en vrouwen, te empoweren.

Gedeeld lot

De familie die Elman Peace stichtte is zelf niet gespaard gebleven van de oorlog en het geweld die de Somalische bevolking teisterden. Als kind vluchtte Ilwad met haar moeder en haar twee zussen voor de burgeroorlog naar het buitenland. Hun vader Elman Ali Ahmed bleef om jongeren uit de klauwen te redden van rivaliserende krijgsheren die hen wilden inlijven als strijders met zijn project Drop the Gun, Pick up the Pen. In 1996 werd Elman vermoord, hij trapte op te veel tenen met deze campagne.

Tien jaar later keerde zijn vrouw terug uit Canada om het werk van haar man voort te zetten. In 2010, op twintigjarige leeftijd, voelde ook dochter Ilwad dat de organisatie haar opnieuw naar Somalië trok. Haar zussen volgden haar voorbeeld. In 2019 deed geweld het gezin opnieuw daveren: de oudste dochter Almaas werd doodgeschoten op het domein van de luchthaven van de Somalische hoofdstad Mogadishu.

Dertig jaar later leeft de erfenis van Elman Ali Ahmed voort. Drop the Gun loopt vandaag nog altijd; dankzij het programma zijn duizenden jongeren gere-integreerd in hun gemeenschap. En dit jaar is er, ter nagedachtenis van Almaas, een school voor leiderschap voor meisjes opgericht, met een vierjarige opleiding voor 200 meisjes uit kansarme gezinnen.

Nieuw front: het klimaat

“Wij hebben de wereld getoond hoe erg Somalië heeft afgezien”, zegt Ilwad Elman. “Maar dit vaststellen volstaat niet. We moeten ook reageren.” En hoe! De organisatie heeft een waaier aan projecten die mensenrechten verdedigen en kansen bieden aan vergeten Somaliërs, in de eerste plaats vrouwen en jongeren, zodat zij een rol kunnen opeisen in de toekomst van hun land.

Met Sister Somalia, bijvoorbeeld, had Elman Peace het eerste crisiscentrum in het land – nu een heel netwerk – voor seksueel en gendergerelateerd geweld. Equal Voices geeft vrouwelijke en jeugdleiders de tools om op een betekenisvolle manier bij te dragen aan politieke processen. Elman Peace bouwt ook allianties, deelt informatie en goede praktijken en voert campagne op nationaal, Afrikaans en globaal niveau om verandering te brengen.

Je treft Ilwad Elman net zo makkelijk op het terrein aan, bij een van de activiteiten van de Elman Peace Centres – naast het hoofdkwartier in Mogadishu zijn er acht regionale centra – als op de baan om te praten met lokale gemeenschappen die betrokken zijn bij het Peace by Africainitiatief, of op VN- en andere internationale fora om wereldleiders toe te spreken.

Dit advocacy-werk heeft Elman Peace nu uitgebreid naar het thema van de klimaatverandering die Somalië op grote schaal onveiliger maakt. Weerschokken of weerkerende droogtes maken gebieden extreem kwetsbaar. Dit wordt uitgebuit door gewapende groepen om nieuwe rekruten aan te trekken. “Wij zitten in de frontlinie van de botsing van klimaat en veiligheid. Milieukwesties vuren conflicten aan. Als mensen niet langer voor zichzelf kunnen zorgen en als ze hun waardigheid verliezen, zijn ze tot alles in staat om te overleven. Terreurorganisaties gedijen goed in die context.”

Geen plan B

Haar enthousiasme voor dit thema moet niet onderdoen voor de passie waarmee ze persoonlijk welzijn bevordert. Ze gebruikt daarbij baanbrekende methodes waarmee Somalië niet erg vertrouwd is. “We zien dat programma’s zoals onze oceaantherapie ook het personeel deugd doen”, zegt ze. Lokale mensenrechtenactivisten kunnen een secundair trauma oplopen door hun werk en zoals alle Somaliërs kunnen ze ook direct getroffen worden door geweld. “Maar in Somalië is met een professional – een vreemde – gaan spreken over wat je hebt meegemaakt een erg buitenlandse aanpak. Het kan gezien worden als zwak of zelfs ondankbaar, want jij hebt toch geluk, jij hebt het overleefd?”

Elman Peace wil nu een deel van het prijzengeld gebruiken om diensten voor eerstelijnswerkers te ontwikkelen, zegt Ilwad Elman. “Elk jaar verliezen we mensen die zoveel werk verzetten op dit vlak omdat ze het niet meer volhouden. Vredesactivisten moeten de steunpilaren van een gemeenschap zijn, maar we krijgen ook ons deel van trauma, tegenslagen en verlies te verwerken. En in tegenstelling tot de meeste internationale ngo-medewerkers krijgen wij geen respijt.”

Ook zij overwoog te vertrekken uit Somalië nadat haar zus vermoord werd. “Het was de eerste keer dat ik diep ontgoocheld was”, zegt ze. Maar ze keerde terug om er nog harder tegenaan te gaan. “Er is geen plan B”, zegt ze. “Hoe kunnen we anders al dat verlies rechtvaardigen? We moeten voortdoen, om hen te eren. Ons leven ten dienste stellen werkt helend voor ons.”

www.elmanpeace.org