Van ervaring en kennis tot verbindingsagent in Afrika

Deogratias Niyonkuru, voormalig winnaar van de KBF Afrika Prijs, is al vele jaren een partner van de Koning Boudewijnstichting, maar ook de bezieler van een nieuwe functie in de Afrikaanse landen die prioritair zijn voor de Stichting: die van verbindingsagent. Anderen hebben nu zijn taak overgenomen in DR Congo, Senegal, Benin en Burundi. Deogratias Niyonkuru schetst de achtergrond van een functie die essentieel is om lokale partners te vinden, te ondersteunen en te begeleiden. 

Hoe bent u in contact gekomen met de Koning Boudewijnstichting?
“Adisco, de organisatie die ik in 2006 heb opgericht, bouwt sociale bewegingen uit en ondersteunt coöperatieve en mutualistische bewegingen. Het was onze ambitie om een beweging van jonge ondernemers op gang te brengen. In 2012 trok een projectoproep van de Koning Boudewijnstichting onze aandacht. Die was specifiek gericht op deze doelgroep in het Grote Merengebied. We schreven ons in met een klein project om jonge fruittelers te helpen en werden geselecteerd. Daarvoor kende ik de Stichting niet. Ik dacht dat het gewoon de zoveelste geldschieter was. Pas gaandeweg ben ik gaan inzien dat het geen ‘klassieke’ ontwikkelingsorganisatie is. Filantropie is namelijk nog iets heel anders. Ik was gewend aan de monitoring en evaluaties die de gebruikelijke spelers in internationale samenwerking vragen. Maar de Stichting legde geen extreem complex rapporteringskader op. Ze werkt flexibel en past zich aan wanneer de situatie dat vereist. Onze projecten zijn gegroeid. De financiering van de KBS hielp om ze geloofwaardigheid te geven en andere geldschieters warm te maken voor de opleiding van de jongeren. In 2015 wonnen we trouwens de KBF Afrika Prijs (n.v.d.r.: prijs die tweejaarlijks wordt uitgereikt aan een Afrikaanse organisatie die bijdraagt aan de duurzame verbetering van het leven van de bevolking in Afrika).”

Hoe ontstond het idee van een lokale tussenpersoon?
“Ik werkte niet meer voor Adisco en was strategisch ontwikkelingsadviseur geworden voor verschillende organisaties. De Koning Boudewijnstichting was op zoek naar een tussenpersoon. Dat was aanvankelijk voor de koffiesector, waar een zekere onrust heerste. Ik was goed op de hoogte van wat daar aan de hand was. Ik had al rond heel uiteenlopende thema’s gewerkt, ook in Kameroen en de DR Congo. Daarom had ik al ervaring met een brede waaier aan aspecten van plattelandsontwikkeling. Een specifiek takenpakket had ik aanvankelijk niet. Mijn opdracht was gebaseerd op vertrouwen. Zelfs de functietitel veranderde: eerst was ik lokaal adviseur en consultant voor specifieke missies, en pas daarna verbindingsagent.”

Wat houdt deze functie in?
“Als verbindingsagent moet je je ogen openhouden om interessante initiatieven in een van de sectoren die de Stichting aanbelangen, te identificeren. Vervolgens geef je voorstellen door aan het bestuurscomité in Brussel, dat de beslissingen neemt. Dat vraagt enorm veel integriteit. Sommige mensen zien je als een geldschieter, maar dat ben je niet! Ik heb zelfs pogingen tot omkoping meegemaakt. 
Een van de belangrijkste factoren in de selectie van een project is de inzet van de mensen erachter, hun passie voor wat ze willen bereiken. Dat is beslist het beste teken dat het hun initiatief is en dat ze vastberaden zijn om er een succes van te maken.
De verbindingsagent houdt vervolgens toezicht op de gefinancierde projecten, geeft advies en ondersteuning en gaat meerdere keren ter plaatse. Van die bezoeken heb ik het meest genoten. Je ontmoet gedreven mensen die je sterker kunt helpen maken. Ik heb ook een controlefunctie. Als de middelen niet volgens de afspraak worden ingezet, dan voelen we dat, stellen we vragen … We melden het aan de Stichting, die vervolgens beslist om de stekker uit het project te trekken of een auditor te sturen. De verbindingsagent moet soms de moed opbrengen om eventuele wanpraktijken aan de kaak te stellen. In Afrika zijn we vaak al te inschikkelijk, en dat is niet goed. Dat maakt van jou ook een doelwit en daar moet je mee overweg kunnen.  Het is makkelijk om je te beschuldigen van vriendjespolitiek of tribalisme. Je moet feiten documenteren, er zo mogelijk cijfers bij halen enzovoort.”

Over welke eigenschappen moet je voor deze functie beschikken?
“De belangrijkste eigenschap is integer zijn. Zonder twijfel. Het is tenslotte een complexe job. Maar je moet ook nieuwsgierig zijn. Openstaan voor de ontwikkelingswereld, deelnemen aan debatten over deze kwesties, informatie verzamelen, goed kunnen luisteren naar de gemeenschappen, inzicht hebben in hun visie op hun economische en politieke omgeving. Je moet echt van alle markten thuis zijn, gedegen ervaring in het veld hebben en projecten kunnen opvolgen en evalueren.”

Over de verbindingsagenten in Afrika
Geïnspireerd door de ervaring van Deogratias Niyonkuru heeft de Koning Boudewijnstichting de rol van verbindingsagent ontwikkeld in de Afrikaanse landen die het meest betrokken zijn bij haar Internationale programma. De Stichting telt inmiddels vijf verbindingsagenten in de DR Congo, Senegal, Benin en Burundi. Lees het volledige artikel ‘Onmisbare schakel in steun aan projecten in Afrika’, verschenen in ons magazine Blikved (lente 2025).