Het woord is aan de senioren

Senioren opnieuw een plek, waardigheid én het woord geven, aan de hand van het maken van kunst, fotografie, schrijven, beweging. Voor Jeanne Boute en Vincen Beeckman van de vzw À travers les Arts is dat geen verplichte klus. Zij scheppen er vooral heel veel plezier in. De creatieve workshops die ze voor senioren organiseren krijgen hun neerslag in woord en beeld in het een magazine, dat wordt gemaakt met steun van het Fonds Houillogne-Hanne. Dat Fonds wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

‘Ja, dat is het, Paul! Komaan, doe alsof je loopt, maar dan ter plekke!’ ‘Beeld je in dat je een kersenpit tussen je billen hebt zitten: goed dichtknijpen, dan valt de pit er niet uit!’ ‘Misschien wel vast in lockdown, maar niet vastgeroest!’ Het is woensdagnamiddag. Op de balkons van de sociale woningen van de Bempt, aan de Neerstalse Steenweg in Vorst (Brussel), tekenen zich bewegende silhouetten af tegen een stralend blauwe hemel. Jeanne Boute ziet het goed zitten. Zij kijkt niet op een inspanning bij het animeren van de sessie ‘Gym op het balkon’ voor de senioren die in het gebouw wonen.

Jeanne heeft een stevig stemvolume: ze oreert, moedigt aan, maakt grapjes. Uit een box beneden bij de woningen komt opzwepende muziek. De speellijst heeft ze gevuld met songs die zijn gesuggereerd door de vrouwen en mannen op de balkons die hun gewrichten aan het smeren zijn: Kate Bush, Blondie, Madonna, Elvis Presley, Lio, Joe Dassin, France Gall en ga zo maar door. Marie-Joséphine getuigt: ‘Met de lockdown ben ik 10 kilo bijgekomen. De koelkast lokt mij de hele tijd. Gym op het balkon is daarom een must. En liever twee keer dan één keer.’ Yvan zweert: ‘Volgende woensdag zeg ik tegen mijn vrouw dat ze ook moet komen: we gaan alles losgooien. En gaan we tijdens de feestdagen op het balkon dansen?’

Senioren aan het roer

‘Sinds het begin van de lockdown heeft de eenzaamheid bij oudere mensen nog harder toegeslagen dan in normale tijden’, benadrukt Jeanne Boute. Zij is coördinatrice van de vzw À travers les Arts. ‘We horen ze nog minder en ze zijn nog onzichtbaarder. Het is essentieel om de banden met hen te blijven aanhalen. Ze moeten zich geliefd en gestimuleerd blijven voelen.’

Wat dat stimuleren betreft, daar is Jeanne goed in. De vzw wordt gesteund door het Fonds Houillogne-Hanne, dat is genoemd naar de verpleegster die artistieke workshops opzette met de patiënten die ze verzorgde. Het Fonds wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Met de ongeveer 18.000 euro die de vereniging een jaar geleden ontving, konden ze Amour et Sagesse uitgeven, een mooi tijdschrift, professioneel gemaakt, vol met gepassioneerde stukken (soms ook in het Nederlands), tekeningen, liefdesverhalen, levensverhalen, portretten én geïllustreerd met de heldere foto’s van Vincen Beeckman, de kompaan van Jeanne Boute in dit seniorenavontuur.

December, een glibberige maand voor oudere mensen

Het eerste nummer van dit driemaandelijkse tijdschrift zet al in de allereerste pagina’s de toon: ‘We zijn niet klein, we zijn niet allemaal goed, we zijn niet allemaal vriendelijk (...). We drinken, we dansen en we boeren,’ schrijft Evelyne Flamand.

Er zijn al vijf nummers verschenen en het zesde wordt medio december verwacht: “We willen er een soort overlevingskit voor de winter van maken”, glimlacht Jeanne. Maar dan ernstiger: “December is de maand met de meeste doden onder de ouderen: door zelfmoord, door ‘uit te glijden’ of door een ongeval, zowel in woonzorgcentra als thuis.”

De essentiële buur

Het tijdschrift heeft een oplage van 2.500 exemplaren – “We zouden graag meer zeilen willen bijzetten” – en wordt in de eerste plaats verspreid in Brussel-Stad, Sint-Gillis, Ukkel en Vorst. In woonzorgcentra maar ook via apotheken, bakkers, bistrots, postpunten en niet te vergeten de ‘maaltijden op wielen’ van de OCMW’s, diensten die boodschappen thuis leveren enz. We merken daarbij ook op dat het tijdschrift bedoeld is om ieders belangstelling te wekken, niet alleen van senioren: “De onderwerpen waar we over schrijven zijn voor iedereen interessant”, benadrukt Jeanne Boute. “En het idee achter het publiceren van de portretten is ook om de lokale solidariteit te stimuleren, om ervoor te zorgen dat buren elkaar ontmoeten die elkaar niet noodzakelijk kennen. De buur van een oudere persoon is de eerste die er zich rekenschap van kan geven dat het misschien slecht gaat.”

Allround creativiteit

Vincen heeft zijn gelijke niet als het gaat om het portretteren van senioren in actie. Doorgaans stimuleert de vzw À travers les Arts de expressie bij de senioren aan de hand van creatieve workshops: borduren, schilderen, werken met klei, schrijven enz. Tijdens deze activiteiten legt Vincen de mensen op film vast, en deze foto’s verschijnen vervolgens in het tijdschrift. Maar door de gezondheidscrisis moest er creativiteit aan de dag worden gelegd: ‘Gym op het balkon’ kwam in de plaats van de creatieve workshops, en de één-op-één ontmoetingen van Jeanne met ‘nos vieux’, zoals ze hen respectvol en bijzonder teder noemt, moeten nu bij de drempel van hun woonst. Jeanne en Vincen zijn overal, ze vliegen van de ene plek naar de andere om dakloze senioren te ontmoeten, naar woonzorgcentra, sociale woningen, dagcentra… Alle plekken waar oudere mensen wonen, afzien, lachen, dingen te zeggen hebben, even op adem willen komen, een passie willen delen, over hun ervaringen willen vertellen…

Geen taboes

Geen enkel onderwerp is voor hen taboe. Het hoogtepunt van haar avontuur met de senioren, legt Jeanne Boute uit, zou een workshop houtbewerking zijn, en wel over de manier waarop de Ga-mensen in Ghana te werk gaan. Dat verhaal begon met een jonge timmerman die zijn overleden grootmoeder eer wilde bewijzen. Zij droomde ervan een reis te maken en hij bouwde voor haar een doodskist in de vorm van een vliegtuig. Daaruit groeide een echt begrafenisritueel met bijzondere doodskisten, dat over de hele wereld bekend is. ‘We dromen ervan om onze oudere mensen de mogelijkheid te bieden hun eigen doodskist te maken, in de vorm die bij hen past, die zij amusant vinden, die hen inspireert. Met veel kleur.’ Naast het maken van de kist zelf is het achterliggende idee uiteraard ook om het over de dood te hebben en die te ‘temmen’. Zoals we al schreven: er is geen onderwerp dat taboe is. Alles is goed om over na te denken en om te delen. Met humor, liefde en wijsheid.