Peiling eupinions - Oorlog in Oekraïne: steun wankelt. Europese kiezers bezorgd over kosten van de oorlog
Na bijna twee jaar oorlog met Rusland, blijven de meeste Europeanen positief over de steun van de EU-regeringen aan Oekraïne. Met de start van de campagnes voor de Europese verkiezingen in juni groeit echter de bezorgdheid over de economische gevolgen van het conflict en de wederopbouw in Oekraïne. Dat blijkt uit een peiling van eupinions. Vooral in enkele belangrijke landen zoals Duitsland en Polen, zijn er tekenen dat de steun afneemt voor het leveren van wapens, het opnemen van Oekraïense vluchtelingen en het EU-lidmaatschap van Oekraïne. Belgen delen die economische zorgen, maar blijven bereid de steun aan Kiev verder te zetten.
Sinds 2015 onderzoekt de Bertelsmann Stiftung, met steun van de Koning Boudewijnstichting de houding ten opzichte van het EU-beleid. De recentste driemaandelijkse EU-brede enquête van eupinions, dateert van september 2023. Sinds maart 2022, onmiddellijk na de Russische invasie, zijn ook vragen over Oekraïne opgenomen. In de laatste vragenlijst werd dieper ingegaan op de economische en financiële aspecten met betrekking tot Oekraïne.
Hieruit bleek dat ondanks algemene sympathie voor de inspanningen om de Oekraïners te helpen, een duidelijke meerderheid van de EU-burgers zich zorgen maakt over mogelijke economische gevolgen in hun eigen land. 59% van de bevraagden vreest dat de wederopbouw van Oekraïne een economische last zal vormen. In Duitsland, de grootste economie van de Unie, loopt dit percentage zelfs op tot 70%. Ook in België zien we deze trend: 56% vreest de kosten van de wederopbouw, 44% gelooft in de opportuniteiten ervan. Alleen in Polen ziet een kleine meerderheid meer kansen dan nadelen in de wederopbouw van hun grote buur.
Hoewel het merendeel van de EU-burgers positief staat tegenover financiële bijstand aan Oekraïne tijdens de wederopbouw na het conflict en de voorbereiding op EU-toetreding, zijn er opvallende verschuivingen vast te stellen t.a.v. de overweldigende steun met de overweldigende steun voor de initiële solidariteitsmaatregelen na de verrassingsaanval van Moskou. Terwijl 56% van de respondenten vindt dat Oekraïne geld moet ontvangen voor de wederopbouw, is 21% – één op de vijf Europeanen dus – daar resoluut tegen. In Duitsland, dat een kwart van de EU-begroting financiert, is zelfs 27% tegen en maar 53% voor. In Frankrijk, de op één na grootste bijdrager aan de begroting, zien we de laagste score. Daar is slechts 48% van de ondervraagden voorstander van financiële hulp aan Oekraïne. Ook in België ligt de steun met 52% onder het EU-gemiddelde, waarbij 24% van de Belgen zelfs uitgesproken tegen is.
De politieke actoren die vriendelijker staan tegenover Rusland en tegen de huidige EU-consensus zijn, zullen van deze trend profiteren, aldus de onderzoekers. Zij vrezen dat deze actoren de economische zorgen onder de kiezers zullen benutten om hun vertegenwoordiging in het Europees Parlement bij de verkiezingen in juni te vergroten.
In tegenstelling tot veel andere Europeanen zijn de Belgen hun standpunten ten opzichte van Oekraïne trouw gebleven. De verschillende percentages komen in grote lijnen overeen met het EU-gemiddelde. Zo blijft ca. 63% van de Belgen voorstander van het sturen van EU-wapens naar Kiev, tegenover 65% in maart 2022. Bovendien zou 58% nog steeds Belgische wapens sturen, in vergelijking met 60% 18 maanden eerder. Sinds het begin van de oorlog is de Belgische steun voor het EU-lidmaatschap van Oekraïne met 2% gedaald (tot 62%), en voor het opnemen van vluchtelingen met 8% (tot 76%).
De steun voor het sturen van wapens naar Oekraïne door de EU is daarentegen zowel in Frankrijk als in Duitsland met 7% afgenomen. Over het algemeen zijn sinds het begin van de oorlog 6% minder EU-burgers voor het toetreden van Oekraïne tot de EU, met een opvallende daling van 12% in Polen. Hoewel 75% van de Europeanen nog steeds aangeeft dat Oekraïense vluchtelingen welkom zijn, vergeleken met 86% na de invasie, zien we grote dalingen van 18% in Polen en 16% in Duitsland. Daar is nu respectievelijk slechts 65% en 70% voorstander meer.
”Dit is koren op de molen van de radicale partijen in de hele EU.”, aldus Catherine de Vries en Isabell Hoffmann van eupinions. ”Nu we het verkiezingsseizoen ingaan, moeten leiders in heel Europa duidelijker verwoorden waarom steun voor Oekraïne relevant is voor hun kiezers. Hun tegenstanders zullen zeker niet aarzelen om de twijfel en onzekerheid die momenteel heerst, in hun voordeel te gebruiken.”
Voor meer informatie, zie de onderzoeksrapporten A Burden or a Bond? en Ukraine Trends September 2023.