Casa Legal: een vereniging van advocaten die betere toegang tot justitie biedt

Casa Legal is de allereerste vzw van advocaten in België. Ze bieden begeleiding, op het snijvlak van rechtsbijstand, maatschappelijk werk en psychologische ondersteuning, en helpen kwetsbare mensen die maar moeilijk de weg naar de rechtbank vinden. Dit innovatieve project is een unicum in de juridische en sociale wereld, en kreeg 80.000 euro aan steun van Impact Together by BNP Paribas Fortis.

Samar is een jonge Libanese vrouw van in de dertig. Ze heeft een afspraak met een unieke vzw in hartje Brussel, vlak bij de biomarkt van de Huidevettersstraat. 'Casa Legal' is de allereerste advocatenvereniging van het land. Noémie Segers, een van de vier oprichtsters van Casa Legal, legt uit wat je hier mag verwachten: "Mensen kloppen hier aan voor juridische hulp. Maar we bieden veel meer dan dat. We werken interdisciplinair. De psychosociale kant van onze ondersteuning speelt een grote rol. We willen een soort van medisch centrum zijn, maar dan in het sociaal-juridische domein." De vier advocates zijn gespecialiseerd in immigratie- en familierecht. Ze werken nauw samen met een maatschappelijk werkster en sinds kort ook met een psychologe. De consultaties vinden plaats in de vzw zelf, maar ook in samenwerking met verenigingen in Brussel.

Voor Samar veranderde de ontmoeting met het team van Casa Legal alles: "Ik heb problemen die alleen maar groter zijn geworden. Hier voelde ik meteen dat het team me wilde helpen. Dat was duidelijk aan de manier waarop ze naar mijn verhaal luisterden. Ze luisterden écht en namen hun tijd." De situatie van Samar is een aaneenschakeling van moeilijkheden. Toen ze in 2018 met haar twee kinderen uit Libanon vertrok om zich bij haar Syrische man te voegen in het kader van gezinshereniging, gedroeg hij zich erg gewelddadig. "Vier maanden lang ging ik door een hel", vertrouwt ze ons toe. Moedig besliste ze om hem te verlaten en zich los te maken van zijn toxische greep op haar. Maar ze zit nu al een jaar zonder vaste woonplaats en moest zich dus wenden tot Samusocial. Haar verblijfsrecht hangt af van dat van haar man, of de kinderen, die erkend zijn als vluchtelingen. Sindsdien voert Samar een juridische en administratieve strijd, in een kluwen van familierecht, immigratierecht, sociaal recht en jeugdrecht. Je zou voor minder het noorden kwijt zijn. "Ik voelde me erg eenzaam en ging gebukt onder stress", vertelt ze. "Vroeger legden mijn advocaten me niet veel uit. Maar nu komt er schot in de zaak. Twee weken geleden zag mijn ex-man me op een hoorzitting voor de jeugdrechter, met mijn advocates erbij. En dat heeft hem wat gekalmeerd."

Een betere toegang tot recht

Casa Legal ontfermt zich over wie uitgesloten wordt of zich aan de rand van de maatschappij bevindt. Voor hen is het vaak een weg vol obstakels om hun rechten te doen gelden. Het gaat meestal om vrouwen die in precaire omstandigheden of zonder papieren leven, en die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld of mensenhandel. "We willen de plaats van de advocaten niet innemen, maar wel tussenkomen wanneer onze aanpak een meerwaarde biedt", zegt Clémentine Ebert, een andere oprichtster. "Dat is het geval wanneer er ook sprake is van psychosociale problemen of wanneer toegang tot de rechtbank moeilijk is."

Op het moment dat Noémie Segers, Katia Melis, Clémentine Ebert en Margarita Hernandez-Dispaux in 2019 met dit innovatieve en nooit eerder geziene project startten, koesterden ze de ambitie om hun werk als advocates een radicaal nieuwe wending te geven. "We voelden ons erg alleen in ons vak en wilden iets vernieuwends aanbieden. Omdat we in loondienst werken, kunnen we de tijd nemen om een band met onze cliënten uit te bouwen. Een zuiver juridische benadering vraagt om een segmentatie van de aanvragen. Hier bieden we een globale aanpak", voegt Noémie Segers toe. Maatschappelijk werkster Manuelle Fettweis werkt dan ook op alle fronten. Ze helpt te zoeken naar een woning en biedt sociale bijstand. Maar op een dieper niveau werkt ze ook aan een vertrouwensband met de cliënten. Vaak zijn ze getekend door het leven, en maakt ze samen met hen plannen voor de toekomst. "Mijn job houdt soms het midden tussen maatschappelijk werk en coaching", geeft ze toe.

Casa Legal helpt elk jaar meer dan 250 mensen. De vier advocates bieden ook opleidingen, een ondersteuningsdienst voor professionals en workshops voor mensen die werken in de juridische sector, bij de politie en in de vrijwilligerswereld, die elkaar niet of amper kennen.

Maar de vereniging, die in 2021 voor haar lef werd bekroond met de Prix de l'économie sociale, wordt overspoeld met aanvragen. Het financieringssysteem is een combinatie van betalingen van het Bureau d’Aide Juridique, subsidies en particuliere giften, en staat onder druk. Dankzij de 80.000 euro steun van Impact Together by BNP Paribas Fortis, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, krijgt de vereniging wat ademruimte. Nu kan het team toekomstgericht werken. En wie weet krijgt het model wel navolging elders in België! En Samar? Die ziet weer lichtpuntjes: "Ik ben minder bang. Ik denk dat het ons echt zal lukken om de problemen op te lossen."